İş Mahkemelerinde Dava Şartı Olarak(ZORUNLU) Arabuluculuk – Yeni İş Kanunu

 İŞ MAHKEMELERİNDE ARABULUCULUK

7036 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu, 25.10.2017 tarihli Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe girmiştir. Özellikle zamanaşımı, kanun yollarına başvuru süresi ve zorunlu arabuluculuk konularında yeni düzenlemeler içeren kanun, yayınlandığı tarih itibari ile yürürlüğe girmiştir.  Ancak iş davalarında dava şartı olarak arabuluculuğa ilişkin 3, 11 ve 12. Maddelerinin yürürlük tarihi ise 01.01.2018 olarak belirlenmiştir.

Kanun, aynı zamanda 6325 sy Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu’ nda da bir takım değişiklikler yapmıştır.

Dava Şartı Olarak Arabuluculuk:

İş Mahkemeleri Kanunu 3. Maddesi, işe iade ile iş alacağı ve tazminat davalarının açılmasından önce arabuluculuk sürecinin işletilmiş olmasını bir dava şartı olarak getirmiştir yani davayı açmadan önce arabulucuya gitmek zorunlu hale getirilmiştir.

Kanun m.3/1 “Kanuna, bireysel veya toplu iş sözleşmesine dayanan işçi veya işveren alacağı ve tazminatı ile işe iade talebiyle açılan davalarda, arabulucuya başvurulmuş olması dava şartıdır.”

Arabulucuya Başvurmadan Dava Açılması Halinde

Arabulucuya başvurunun dava şartı olarak öngörüldüğü durumlarda, bu zorunluluğun yerine getirilmeden dava açılması durumunda dava karşı tarafa tebliğ edilmeden ve esasa girilmeden usulden reddedilecektir.

Kanun m. 3/2 “Davacı, arabuluculuk faaliyeti sonunda anlaşmaya varılamadığına ilişkin son tutanağın aslını veya arabulucu tarafından onaylanmış bir örneğini dava dilekçesine eklemek zorundadır. Bu zorunluluğa uyulmaması hâlinde mahkemece davacıya, son tutanağın bir haftalık kesin süre içinde mahkemeye sunulması gerektiği, aksi takdirde davanın usulden reddedileceği ihtarını içeren davetiye gönderilir. İhtarın gereği yerine getirilmez ise dava dilekçesi karşı tarafa tebliğe çıkarılmaksızın davanın usulden reddine karar verilir. Arabulucuya başvurulmadan dava açıldığının anlaşılması hâlinde herhangi bir işlem yapılmaksızın davanın, dava şartı yokluğu sebebiyle usulden reddine karar verilir.”

Arabulucuya Başvurunun Zorunlu Tutulmadığı İş Davaları

Madde devamı “İş kazası veya meslek hastalığından kaynaklanan maddi ve manevi tazminat ile bunlarla ilgili tespit, itiraz ve rücu davaları hakkında birinci fıkra hükmü uygulanmaz” şeklindedir. Yani iş kazası ve meslek hastalığı ile ilgili tazminat, tespit, itiraz ve rücu davalarında arabulucuya başvuru zorunlu tutulmamıştır. Bu konular yine arabuluculuk çözüm yolu için uygun konular olup, isteğe bağlı bırakılmıştır.

İşe İade Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk

İş akdinin geçersiz nedenle feshi halinde işçi, fesih bildiriminden itibaren bir ay içerisinde işe iade talebiyle, arabulucuya başvurmak zorundadır. Arabuluculuk faaliyeti sonunda anlaşmaya varılamaması halinde, son tutanağın düzenlendiği tarihten itibaren, iki hafta içinde iş mahkemesinde dava açılabilir.

İşe iade davasının, arabulucuya başvurulmadan açılması halinde, dava iş mahkemesince usulden reddedilecektir. Davanın reddi kararı ve daha sonra usulden ret kararının kesinleştiği bilgisi de taraflara resen tebliğ edilecektir. Kararın kesinleşme bilgisinin taraflara tebliğinden itibaren, işçi iki hafta içerisinde yine arabulucuya başvurma hakkına sahip olacaktır.

Alt işveren – asıl işveren ilişkisinin mevcut olması durumunda arabuluculuk görüşmeleri, ancak her iki işverenin de katılımı ve mutabık kalmaları ile mümkün olacaktır.

Tarafların arabuluculuk süreci sonunda anlaşmaları durumunda, anlaşma tutanağında;

• İşe başlatma tarihi,
• İşçiye boşta geçen süre için ödenecek ücret ve hakların parasal miktarı,
• İşçinin işe başlatılmaması halinde ödenecek işe başlatmama tazminatının parasal miktarının açıkça belirlenmesi gerekmektedir.

Aksi halde anlaşma sağlanamamış kabul edilir ve son tutanak buna göre hazırlanır.

Arabuluculukta Yetki

7036 sy İş Mahkemeleri Kanunu, iş davası açmadan önce taraflara arabulucu atanması ile arabuluculuk sürecinin işleyişi ve usulü konularını ayrıntılı olarak düzenlemiştir.

İş davası açmayı düşünen taraf, dava açmadan önce, karşı tarafın yerleşim yeri veya işin yapıldığı yerdeki arabuluculuk bürosuna başvurarak, bir arabulucu atanmasını isteyecektir. Tarafların bir arabulucu üzerinde mutabık kalması durumunda, arabuluculuk bürosunca bu arabulucu atanacaktır.

Bu düzenleme ile uyuşmazlık çözümünde yetkili arabulucu sorunu da HMK genel yetki kurallarına uygun bir şekilde belirlenmiş olmaktadır.

Arabuluculuk Sürecine Katılmama Halinde Yargılama Giderlerinden Sorumluluk

Kanunun 3. Maddesinin 12. Bendinde, arabuluculuk sürecine katılmayan tarafın, davayı kazansa dahi yargılama giderlerinden sorumlu tutulacağı düzenlenmiştir.

“Taraflardan birinin geçerli bir mazeret göstermeksizin ilk toplantıya katılmaması sebebiyle arabuluculuk faaliyetinin sona ermesi durumunda toplantıya katılmayan taraf,  son tutanakta belirtilir ve bu taraf davada kısmen veya tamamen haklı çıksa bile yargılama giderinin tamamından sorumlu tutulur. Ayrıca bu taraf lehine vekalet ücretine hükmedilmez.”

Arabuluculuk süreci, her iki tarafın da ilk görüşmeye katılmaması sebebiyle sona ererse, açılacak davalarda tarafların yaptıkları giderler kendi üzerlerine bırakılacaktır.

Arabuluculuk Ücretinin Karşılanması

Kanunda, arabuluculuk ücretini kimin karşılayacağı belirlenmiştir.  Buna göre, anlaşma sağlanması halinde aksi kararlaştırılmış olmadıkça Arabuluculuk Asgari Ücret tarifesinde belirlenen ücret taraflarca eşit olarak karşılanacaktır. Taraflar, ücretin tamamını taraflardan birinin karşılaması konusunda da anlaşmaya varabilirler.

Arabuluculuk faaliyetinin anlaşmaya varmadan sona ermesi durumunda ise arabulucu ücreti Adalet Bakanlığı bütçesinden karşılanır. Konuyla ilgili dava açılması halinde bütçeden karşılanan bu meblağ de yargılama giderinden sayılır ve dava sonunda haksız çıkan tarafa yüklenir.

Arabuluculuğa Başvurunun İş Davasında Zamanaşımına Etkisi

Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu (HUAK) düzenlemesine uygun olarak İş Mahkemeleri Kanunu’nda da arabuluculuk yoluna başvurunun zamanaşımını keseceği düzenlenmiştir. İş K. m.3/17 “Arabuluculuk bürosuna başvurulmasından son tutanağın düzenlendiği tarihe kadar geçen sürede zamanaşımı durur ve hak düşürücü süre işlemez.” Yani arabulucuya başvuru halinde süre bakımından hiçbir hak kaybı yaşanmayacaktır.

Arabuluculuk Görüşmelerine Kimler Katılabilir?

Arabuluculuk görüşmelerine taraflar bizzat veya avukatları aracılığıyla katılabilirler. Bununla birlikte Kanun’un 22. Maddesi uyarınca uyuşmazlığın çözümüne katkı sağlayabilecek uzman kişiler de müzakerelerde hazır bulundurulabilecektir. Bu uzman kişiler, taraflardan birisinin davet ettiği hesap bilirkişisi veya teknik bilirkişi olabilir.

İş Davasında Arabuluculuk Uygulamanın Kapsamı

Yeni İş Mahkemeleri Kanunu’na göre; Basın İş Kanunu ve Deniz İş Kanunu’na tabi çalışanlar da arabuluculuk düzenlemeleri kapsamında işçi sayılacak ve bu kanuna tabi olacaktır.