17 Nis SOYBAĞININ (NESEBİN) REDDİ DAVASI
SOYBAĞI NEDİR?
Soybağı , bir kişinin ana ve babası arasındaki bağı ifade etmektedir. Çocukla ana arasındaki soybağı doğumla kurulurken, çocukla baba arasındaki soybağı ise ana ile evlilik, tanıma veya hakim kararıyla kurulur. Ayrıca evlat edinmeyle de soybağı kurulması mümkündür.
Yürürlükteki Medeni Kanunumuz, “..Evlilik devam ederken veya evliliğin sona ermesinden başlayarak üçyüz gün içinde doğan çocuğun babası kocadır…’’ demek suretiyle evlilik içinde doğan ya da evlilik içinde anne rahmine düşen çocukları evlilik ürünü çocuk saymakta ve bu çocukların babasının o evlilikteki koca olduğunu karine olarak kabul etmektedir ve çocuk babanın nüfusuna kaydedilir. Bu karine “babalık karinesi’’ olarak adlandırılmaktadır.
Çocuk ile baba arasında gerçek bir soybağı yoksa babalık karinesinin çürütülmesi ancak soybağının reddi davası ile mümkün olup; aşağıda yer alan bilgiler ışığında dava hakkının kim veya kimlere ait olduğu, ispat külfeti ve hak düşürücü süreler belirtilmiştir.
SOYBAĞININ REDDİ (NESEBİN REDDİ) DAVASININ TARAFLARI
Erkek eş, çocuğun kendisinden olmadığını iddia ediyorsa soybağının reddi davası açarak babalık karinesini çürütebilir. Soybağının reddi davası, ana ve çocuğa karşı açılır.
Çocuk da soybağının reddi (nesebin reddi) davası açma hakkına sahiptir. Bu dava, ana ve kocaya karşı açılır.
SOYBAĞININ REDDİ DAVASINDA DİĞER İLGİLİLERİN DAVA HAKKI
Dava açma süresinin geçmesinden önce kocanın ölmesi veya gaipliğine karar verilmesi ya da sürekli olarak ayırt etme gücünü kaybetmesi hâllerinde kocanın altsoyu, anası, babası veya baba olduğunu iddia eden kişi, doğumu ve kocanın ölümünü, sürekli olarak ayırt etme gücünü kaybettiğini veya hakkında gaiplik kararı alındığını öğrenmelerinden başlayarak bir yıl içinde soybağının reddi davasını açabilir.
Ergin olmayan çocuğa atanacak kayyım, atama kararının kendisine tebliğinden başlayarak bir yıl içinde soybağının reddi davasını açar.
Kocanın açacağı soybağının reddi davasına ilişkin hükümler kıyas yoluyla uygulanır.
SOYBAĞININ REDDİ DAVASINDA GÖREVLİ VE YETKİLİ MAHKEME
Soybağının reddi, yani nesebin düzeltilmesi davasına bakmaya aile mahkemesi görevlidir.
Davaya bakmaya yetkili mahkemeler şunlardır:
- Davacı veya davalı taraflardan herhangi birinin yerleşim yeri mahkemesi soybağının düzeltilmesi davasını görmeye yetkilidir.
- Çocuğun doğduğu yerleşim yeri mahkemesi de soybağının reddi davasına bakmaya yetkilidir.
SOYBAĞININ REDDİ DAVASINDA HAK DÜŞÜRÜCÜ SÜRELER
Koca, davayı, doğumu ve baba olmadığını veya ananın gebe kaldığı sırada başka bir erkek ile cinsel ilişkide bulunduğunu öğrendiği tarihten başlayarak bir yıl içinde açmak zorundadır.
Çocuk, ergin olduğu tarihten başlayarak en geç bir yıl içinde dava açmak zorundadır.
Gecikme haklı bir sebebe dayanıyorsa, bir yıllık süre bu sebebin ortadan kalktığı tarihte işlemeye başlar.
Çocuk evliliğin sona ermesinden başlayarak üçyüz gün içinde doğmuş ve ana da bu arada yeniden evlenmiş olursa, ikinci evlilikteki koca baba sayılır.
Bu karine çürütülürse ilk evlilikteki koca baba sayılır.
SOYBAĞININ REDDİ DAVASINDA İSPAT
Medeni Kanun, çocuk evlilik içinde ana rahmine düşmüşse, o evlilikteki kocanın baba olma ihtimalini çok yüksek gördüğü için babalık karinesini çürüterek soybağını reddetmek isteyen kocayı ağır ispat yükü altına sokmaktadır. Çocuk, evlilik içinde ana rahmine düşmüşse koca ile ananın cinsel ilişkisinin imkansızlığı ya da çocuğun, kocanın ana ile kurduğu cinsel ilişkiden olmasının imkansızlığının ispatı gerekmektedir. Dava aşamasında tıbbi yöntemler, kan muayenesi, DNA testi gibi yöntemlerle ispat mümkündür.
Öte yandan, soybağının reddini sağlamak için çocuğun evlenmeden önce veya fiilen ayrı yaşama sırasında ana rahmine düştüğünün ispatlanması gerekir. Fiili ayrılık hakim kararına dayanmıyorsa da, ayrı yaşama dair inandırıcı delillerin varlığı halinde soybağının reddini tıbbi yöntemler, kan muayenesi, DNA testi gibi yöntemlerle ispat etmek mümkündür.
MAHKEMECE VERİLEN SOYBAĞININ REDDİ KARARI VE SONUÇLARI
Soybağının reddi kararı yenilik doğuran hüküm niteliğindedir. Mahkemece verilen hükmün kesinleşmesiyle beraber, çocuk ile nüfusta görünen baba (koca) arasındaki soybağı geçmişe etkili olarak, çocuğun doğumu tarihinden itibaren ortadan kalkar. Çocuk doğum tarihinden itibaren baba yönünden soybağına sahip olmayan çocuk haline gelir. Çocuğun ana ile olan soybağı ise etkilenmez.
Nüfus Hizmetleri Kanununun Uygulanmasına İlişkin Yönetmeliğin 23. Maddesi gereğince baba tarafından mahkeme kararı ile soybağı reddedilen çocuk, anasının bekarlık hanesine, anasının soyadı ve onun bildireceği baba adı ile tescil edilir.