30 Mar CORONA VİRÜS SÜRECİNDE İŞÇİ VE İŞVERENİN HAKLARI NELERDİR?
Tüm dünyayı etkisi altına alan corona virüs salgınıyla birlikte iş ve çalışma dünyası da olumsuz etkilendi. Çalışma Mevzuatı kapsamında işverenler ve çalışanlar neler yapmalıdır? İşçi ve işverenlerin bu konudaki hakları nelerdir?
1. Corona Virus Salgını Nedeniyle İşveren İşçiye Yıllık İzin Kullandırabilir Mi?
Yıllık Ücretli İzin Yönetmeliğine göre işçi hak ettiği yıllık ücretli iznini, kullanmak istediği zamandan en az bir ay önce işverene yazılı olarak bildirmelidir. Bununla birlikte izin kurulu veya işveren, işçinin istediği izin kullanma tarihi ile bağlı değildir. Ancak, izin sıra ve nöbetleşmesini göstermek üzere söz konusu kurulca düzenlenecek çizelgeler işçinin talebi ve iş durumu dikkate alınarak hazırlanır.
Buradan anlaşılmaktadır ki, yıllık izin açısından işveren yönetim kapsamında işçiyi yıllık izine re’sen çıkarabilir. Corona virüs salgını nedeniyle işveren çalışanlarına yıllık izin kullandırma yoluna gidebilecektir.Bu konuda işçinin yıllık izin kullanmak istememesi yerinde olmaz.
2. İşveren İşçiyi Ücretsiz İzne Çıkarabilir Mi ?
Corona Virüsü salgını nedeniyle işçi ücretsiz izin talep edebileceği gibi İşveren de işçiyi ücretsiz izne çıkarmak isteyebilir.
İş Kanunu’nda işçinin ücretsiz izin hakkına ilişkin düzenlemeler, doğum vs. durumlara ilişkin özel olarak belirtilmiştir. Dolayısıyla bu düzenlemelerin haricinde işçinin ücretsiz izin hakkı doğmayacaktır. Ancak işverenin kabul etmesi halinde işçi her zaman ücretsiz izne ayrılabilir.
İşverenin işçiyi ücretsiz izne çıkarması için İŞÇİNİN RIZASININ ALINMASI ŞARTTIR. Bu konuda işverenin tek taraflı irade beyanı yeterli olmayacaktır, mutlaka işçinin de onayı gerekmektedir. İşçinin onayı olmadan işverenin ücretsiz izin uygulaması haksız fesih niteliğinde olacaktır.
3.Corona Virüsü Kapsamında Telafi Çalışması Uygulaması Mümkün müdür?
Zorunlu nedenlerle işin durması, ulusal bayram ve genel tatillerden önce veya sonra iş yerinin tatil edilmesi veya benzer nedenlerle iş yerinde normal çalışma sürelerinin önemli ölçüde altında çalışılması veya tamamen tatil edilmesi ya da işçinin talebi ile kendisine izin verilmesi hallerinde, işveren 2 ay içinde çalışılmayan süreler için telafi çalışması yaptırabilir. Bu çalışmalar fazla çalışma veya fazla sürelerle çalışma sayılmaz. Yani telafi çalışması kapsamında haftalık çalışma fazla sürelerle çalışma için 40 saati, fazla çalışma için 45 saati aşsa da %25 veya %50 zamlı ücret uygulanmayacaktır.
Telafi çalışmaları, günlük en çok çalışma süresini aşmamak koşulu ile günde 3 saatten fazla olamaz. En çok çalışma süresi ise 11 saattir. Tatil günlerinde telafi çalışması yaptırılamaz.
4. İşçinin Corona Virüsüne Yakalanması Halinde İşveren İş Sözleşmesini Haklı Nedenle Feshedebilir mi?
İş kanunu 25/I-b’ye göre, işçinin tutulduğu hastalığın tedavi edilemeyecek nitelikte olduğu ve iş yerinde çalışmasında sakınca bulunduğunun Sağlık Kurulunca saptanması durumunda işveren işçinin iş sözleşmesini haklı nedenle feshedebilir. İşçinin hastalığının ileri boyuta vararak tedavi edilemeyecek duruma ulaştığı tespit edilirse işverenin fesih hakkı doğacaktır.
5.Karantina Sebebiyle İşe Devam Edemeyen İşçi ve İşverenin Hakları nelerdir?
İşçi ‘İş Kanunu’nun. 24/3 uyarınca çalıştığı işyerinde bir haftadan fazla süre ile işin durmasını gerektirecek zorlayıcı sebebin bulunması halinde iş sözleşmesini haklı sebeple feshedebilir. Corona virüsünün salgın ve zorlayıcı sebep olarak değerlendirildiğinde işçi iş sözleşmesini haklı sebeple feshedebilmektedir.
İşveren ise aynı şekilde ‘İş Kanunu madde 25/3’ uyarınca işçinin iş sözleşmesini haklı sebeple feshedebilir.
Yine karantina sebebiyle zorlayıcı sebebin var olacağı değerlendirilmesi halinde işçinin ücreti ne olacak sorusu gündeme gelecektir. Bu durumda ‘İş Kanunu 40.maddeye’ göre, zorlayıcı sebepler dolayısıyla çalışamayan veya çalıştırılmayan işçiye bu bekleme süresi içinde bir haftaya kadar her gün için yarım ücret ödenir. Böylelikle işçiye bir hafta için yarım ücret ödenmekte devamında ise işçi veya işveren sözleşmesini feshetmezse iş sözleşmesi askıda kalacak ve zorlayıcı neden ortadan kalkıncaya kadar işverenin ücret ödeme yükümlülüğü ortadan kalkacaktır.
6.Kısa Çalışma Uygulaması Nedir?
Genel ekonomik, sektörel, bölgesel kriz veya zorlayıcı sebeplerle iş yerindeki haftalık çalışma sürelerinin geçici olarak en az üçte bir oranında azaltılması veya süreklilik koşulu aranmaksızın iş yerinde faaliyetin tamamen veya kısmen en az dört hafta süreyle durdurulması hallerinde, iş yerinde üç ayı aşmamak üzere sigortalılara çalışamadıkları dönem için gelir desteği sağlayan bir uygulamadır.
7.Kısa Çalışma Uygulamasında Zorlayıcı Neden Nasıl Tanımlanmaktadır?
İşverenin kendi sevk ve idaresinden kaynaklanmayan, önceden kestirilemeyen, bunun sonucu olarak bertaraf edilmesine imkân bulunmayan, geçici olarak çalışma süresinin azaltılması veya faaliyetin tamamen veya kısmen durdurulması ile sonuçlanan dışsal etkilerden kaynaklanan dönemsel durumları ya da deprem, yangın, su baskını, heyelan, salgın hastalık, seferberlik gibi durumlardır.
8.Kısa Çalışma Uygulaması İle Sağlanan İmkanlar Nelerdir? Kısa Çalışma Uygulamasından Faydalanmak İçin Ne Yapılmalıdır?
Bu kapsamda işçilere kısa çalışma ödeneği ödenmesi ve Genel Sağlık Sigortası primleri ödenmesi hizmetleri sağlanmaktadır.
İşverenin; genel ekonomik, sektörel, bölgesel kriz veya zorlayıcı sebeplerle iş yerindeki çalışma süresinin önemli ölçüde azaldığı veya durduğu yönünde İŞKUR’a başvuruda bulunması ve İş Müfettişlerince yapılan uygunluk tespiti sonucu iş yerinin bu durumlardan etkilendiğinin tespit edilmesi gerekmektedir.
İşverenler, genel ekonomik, sektörel, bölgesel kriz veya zorlayıcı sebeplerle Kısa Çalışma Talep Formunu ve kısa çalışma yaptırılacak işçilere ilişkin bilgileri içeren listeyi manyetik ve yazılı ortamda doldurarak kısa çalışma başvurusunda bulunulabilir.
Genel ekonomik, sektörel veya bölgesel kriz ile dışsal etkilerden kaynaklanan dönemsel durumlardan ileri gelen zorlayıcı sebeplerin varlığının işçi ve işveren sendikaları konfederasyonlarınca iddia edilmesi veya bu yönde kuvvetli emarenin bulunması halinde konu, İŞKUR Yönetim Kurulunca değerlendirilerek karara bağlanır. Deprem, yangın, su baskını, heyelan, salgın hastalık, seferberlik gibi durumlar için diğer zorlayıcı sebep gerekçesiyle yapılan başvurularda Yönetim Kurulu Kararı aranmaz.
Genel ekonomik, sektörel, bölgesel kriz veya zorlayıcı sebeplerden dolayı iş yerindeki çalışma süresinin önemli ölçüde azaldığı veya durduğunun İş Müfettişlerince yapılan uygunluk tespiti sonucu işverene İŞKUR tarafından bildirilir. İşveren de durumu, iş yerinde işçilerin görebileceği bir yerde ilan eder ve varsa toplu iş sözleşmesine taraf işçi sendikasına bildirir. İlan yoluyla işçilere duyuru yapılamadığı durumlarda, kısa çalışmaya tabi işçilere yazılı bildirim yapılır. Kısa çalışma talebi uygun bulunan işveren Kurumca bildirilen sürede Kısa Çalışma Bildirim Listesini güncelleyerek gönderir.
İşverenin kısa çalışma talebinin iş müfettişlerince yapılacak inceleme sonucu uygun bulunması,
İşçinin kısa çalışmanın başladığı tarihte, çalışma süreleri ve işsizlik sigortası primi ödeme gün sayısı bakımından işsizlik ödeneğine hak kazanmış olması (Kısa çalışmanın başladığı tarihten önceki son 120 gün hizmet akdine tabi olanlardan son üç yıl içinde en az 600 gün süreyle işsizlik sigortası primi ödemiş olanlar),
İş müfettişlerince yapılacak inceleme sonucu kısa çalışmaya katılacaklar listesinde işçinin bilgilerinin bulunması gerekmektedir.
9.Kısa Çalışma Ödeneği Süresi ve Miktarı Ne Kadardır?
Günlük kısa çalışma ödeneği; sigortalının son on iki aylık prime esas kazançları dikkate alınarak hesaplanan günlük ortalama brüt kazancının % 60’ıdır. Bu şekilde hesaplanan kısa çalışma ödeneği miktarı, aylık asgari ücretin brüt tutarının % 150’sini geçemez.
Kısa çalışma ödeneği, çalışmadığı süreler için, işçinin kendisine ve aylık olarak her ayın beşinde ödenir. Ödemeler PTT Bank aracılığı ile yapılmaktadır.
